Τί έχω; Τί είμαι; Ο εγκέφαλος το καθορίζει
Ανάμεσα σε όλα τα όργανα που αποτελούν το σώμα μας, εκείνο που δίνει την ταυτότητά μας, που μας καθορίζει και μας προσδιορίζει ως ιδιαίτερα πρόσωπα είναι ο εγκέφαλος. Έδρα της αναπνοής, της καρδιακής λειτουργίας, της κίνησης, των αισθήσεων και των ανώτερων ψυχονοητικών λειτουργιών. Ο εγκέφαλος αποτελεί το κέντρο και το ρυθμιστή του όλου βιολογικού ανθρώπου.
Το βασικό κλειδί της λειτουργίας του εγκεφάλου εξακολουθεί να είναι το κρυμμένο. Μέσα όμως από το μεγάλο πλήθος των κυκλωμάτων και των συνδέσεων που συνιστούν τον εγκέφαλο, μερικά μονοπάτια, ανοιγμένα χάρη στην πειραματική έρευνα και στην κλασική παρατήρηση της αρρώστιας, μας επιτρέπουν να διαβούμε μέσα σε αυτό το τέλειο όσο και εύθραυστο δημιούργημα, να νιώσουμε θαυμασμό γι΄ αυτά που έχουν αποκαλυφθεί, δέος και περιέργεια για εκείνα που δεν έχουν βρει ακόμη εξήγηση.
Η μελέτη του εγκεφάλου θυμίζει την ιστορία ενός μεθυσμένου, που έχει χάσει το πορτοφόλι του σ΄ έναν σκοτεινό δρόμο, όμως το αναζητεί με αγωνία κάτω από το φως της λάμπας του δρόμου. Ένας περαστικός, πρόθυμος να τον βοηθήσει τον ρωτά: «Πού το έχασες;» και ο μεθυσμένος του απαντά: «Εκεί στο βάθος», δείχνοντας τη σκοτεινή περιοχή. Και γιατί το ψάχνεις εδώ; « τον ρωτά ο περαστικός;» τον ρωτά ο περαστικός. «Γιατί εκεί είναι σκοτεινά»!
«’Όλες οι θετικές επιστήμες ασχολούνται με το θέμα «ποιότητα ζωής». Με τον όρο αυτό εννοούμε την κατά το δυνατόν καλύτερη διαβίωση. Τα 75.161 άρθρα με το θέμα αυτό που βρίσκονται στο διαδίκτυο σε ιατρικά περιοδικά, δηλώνουν το αίτημα που δεσπόζει στην εποχή μας. Δεν αρκεί, δηλαδή, απλώς να ζει κανείς, αλλά να ζει όσο γίνεται καλύτερα.
Οι εξωτερικοί παράγοντες περιορίζονται στο «τί έχω;»
Η «ποιότητα ζωής» εστιάζεται κυρίως σε εξωτερικούς παράγοντες με κύριο χαρακτηριστικό την υλικοτεχνική αναβάθμιση. Η βιομηχανική εποχή με τη χωρίς όρια ανάπτυξή της έφτιαξε μια υπερκαταναλωτική κοινωνία με κύριο στοιχείο την προσπάθεια του ανθρώπου να ικανοποιήσει τις προσωπικές του ανάγκες μέσω των καταναλωτικών αγαθών, χωρίς την ανάλογη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Η πράξη δυστυχώς αποδεικνύει ότι οι εξωτερικοί παράγοντες (οικονομία, τέχνη, πολιτική, παιδεία, υγεία) μόνοι τους είναι ανίκανοι να δομήσουν ποιοτικά τη ζωή μας. Οι εξωτερικοί παράγοντες περιορίζονται στο τι «έχω» και όχι στο τι «είμαι». Ο άνθρωπος έμαθε να εκφράζεται μέσα από αυτά που έχει στην κατοχή του και όχι μέσα από αυτό που πράγματι είναι. Ο πολιτισμός του «έχειν» καταργεί τις διαπροσωπικές σχέσεις και καταλήγει στη μονοδιάστατη «θρησκεία της προόδου».
Ο ρόλος του εγκεφάλου
Οι παράγοντες που μπορούν ουσιαστικά και διαχρονικά να βελτιώσουν τη ζωή μας ξεκινούν από τον ίδιο τον άνθρωπο και συνοψίζονται:
1.Στη σωστή κατανόηση του εαυτού μας και των ενεργειών μας.
2. Στην κατανόηση και προσέγγιση των συνανθρώπων μας.
Και στα δύο ο εγκέφαλος παίζει σπουδαιότατο ρόλο. Αν οι εσωτερικοί παράγοντες βελτιωθούν οι εξωτερικοί μπορούν να αντιμετωπιστούν. Αν οριοθετούμαι ως άνθρωπος όχι από αυτό που κατέχω, τα υλικά αγαθά, αλλά από αυτό που είμαι, κανείς δεν μπορεί να μου το στερήσει.
Η γνώση των λειτουργιών του εγκεφάλου μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, να δούμε τις δυνατότητες και τις προεκτάσεις μας, να αντικρύσουμε από άλλη οπτική γωνία τα προβλήματά μας, να βρούμε καινούριους δρόμους επίλυσης. Είμαστε οι υπεύθυνοι δράστες, και ένα ξεκαθάρισμα των προβλημάτων που προκύπτουν και απορρέουν από τις λειτουργίες του εγκεφάλου είναι απαραίτητο. Πολλές λειτουργίες, όπως η μνήμη, η κρίση, το συναίσθημα, η μάθηση, μας απασχολούν και γίνονται καθημερινή μας ζωή. Η παράταση του ορίου ηλικίας έφερε στο προσκήνιο νέες ασθένειες (όπως η νόσος του Alzheimer) άγνωστες στο παρελθόν. Είναι γεγονός ότι η επιστήμη αγωνίζεται για την παράταση του βιολογικού ανθρώπου χωρίς να υπάρχει ανάλογη ψυχική και πνευματική ανάπτυξη.
Τι είμαστε; Πώς λειτουργούμε; Ποιοι μηχανισμοί μας ωθούν να ενεργήσουμε με τον τρόπο που ενεργούμε; Είμαστε όντα εγωιστικά και μπορούμε να συμπεριφερθούμε επιθετικά, αλλά ως κοινωνικά όντα έχουμε προδιάθεση να αγαπούμε και να βοηθούμε.
Τι είναι οι άλλοι; Πώς λειτουργούν; Τι σχέση έχουν με εμάς;
Με τη συνειδητή αναγνώριση του εαυτού μας αναγνωρίζουμε συγχρόνως την ύπαρξη και των άλλων συνανθρώπων μας, τους κατανοούμε και τους ερμηνεύουμε. Στην κατανόηση αυτή αναπληρώνεται μια απουσία και έλλειψη: του Συνανθρώπου. Έτσι κτίζεται όλη η κοινωνία μας.
Γεωργία Δερετζή
Δρ. Νευρολογίας, Διευθύντρια Νευρολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Παπαγεωργίου
