Εσύ, ο ψυχίατρος & Εγώ

Τα πιεστικά ψυχολογικά ζητήματα έφεραν τη χώρα μας στην δεύτερη θέση σε κατανάλωση ηρεμιστικών και αντικαταθλιπτικών στην Ευρώπη. Παράλληλα οδήγησαν σε άνθιση της ψυχανάλυσης, αναδεικνύοντας τον   ψυχίατρο, τον ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή σε καίριο πρόσωπο της ζωής μας.  Ο θεραπευόμενος εμπιστεύεται απόλυτα τον θεραπευτή του, διότι εισπράττει από αυτόν την αμέριστη αποδοχή.

Πόσο όμως αυτό γίνεται, κάποιες φορές, τροχοπέδη στην ανάπτυξη του ανθρώπου και διαιωνίζει την έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας με τους άλλους, που είναι και ο βασικός λόγος που οδηγεί στον καναπέ του ψυχολόγου; Τις απαντήσεις παραθέτει διεξοδικά η ψυχολόγος Αγγελική-Ελευθερία Ι. Παπασαραντοπούλου στο άρθρο που ακολουθεί:

Ζούμε σε έναν κόσμο συνεχώς μεταβαλλόμενο, με νέες προκλήσεις και απαιτήσεις στην καθημερινότητα, ενώ οι αντοχές φαίνονται να μειώνονται. Πάσης φύσεως προβλήματα μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους, πιάνοντάς μας, υλικά και ψυχολογικά, απροετοίμαστους.  Σε αυτήν την κοινωνία ζούμε όλοι μας˙ παιδιά, νέοι, μεσήλικες, ηλικιωμένοι. Αυτήν την πραγματικότητα έχουν να αντιμετωπίσουν άτομα μεμονωμένα αλλά και οικογένειες. Ποια είναι λοιπόν η θέση του σύγχρονου ανθρώπου; Είμαστε – όπως λένε – η γενιά των Xanax;

Ας δούμε όμως το παρελθόν για να καταλάβουμε πώς φτάσαμε ως εδώ.

Από την αρχή περίπου του προηγούμενου αιώνα, βλέπουμε μια μετατόπιση ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων, με τους ανθρώπους να καταφεύγουν στην – νέα τότε θεραπεία – την ψυχανάλυση. Ενώ αρχικώς απευθυνόταν μόνο στους ευκατάστατους, με τα χρόνια έγινε τόσο διαδεδομένη, που σήμερα, ακόμη και ασφαλιστικές εταιρίες καλύπτουν τα έξοδα γι’ αυτήν. Η ψυχανάλυση, γέννημα του Freud, ουσιαστικά άνοιξε τις πύλες για όλα τα είδη ψυχοθεραπείας που υπάρχουν σήμερα.

Η άνθιση της ψυχοθεραπείας, είχε – και έχει – άμεσο αντίκτυπο σε πολλά συστήματα, τα οποία είναι θεμέλιοι λίθοι της κοινωνίας μας, όπως η οικογένεια, η εκκλησία κ.ά. Ας δούμε ακριβώς τα λόγια της Αμερικανίδας τραγουδίστριας και ηθοποιού Cher, για τον σύζυγό της Sony, λίγα χρόνια πριν το 1975, όταν και χώρισαν: «O Sony και εγώ ταιριάζουμε τέλεια. Μόλις υπάρξει κάποιο πρόβλημα, ο ψυχίατρός μου επικοινωνεί με τον δικό του ψυχίατρο, και το τακτοποιούν».

Από αυτήν την δήλωση, λοιπόν, γίνεται φανερό ότι η διάσπαση της ενότητας του ζευγαριού/οικογένειας, δεν είναι μόνο ίδιον των ημερών μας. Ο ψυχίατρος, ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής, συχνά κατέχει καίριο ρόλο στην ζωή του θεραπευόμενου – σημαντικότερο ίσως και από τα μέλη της οικογένειας του. Με απλά λόγια, ο άνθρωπος εμπιστεύεται τόσο πολύ τον θεραπευτή του, που του εκμυστηρεύεται πράγματα τα οποία η οικογένεια δεν γνωρίζει. Αυτός ο ισχυρός δεσμός που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή-θεραπευόμενου, από βοηθητικός που θα έπρεπε να είναι, συχνά στέκεται τροχοπέδη στην ολόπλευρη ανάπτυξη του θεραπευόμενου – αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι η ουσιαστική επικοινωνία με τους άλλους.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι γονείς επικοινωνούν με τα παιδιά τους μέσω του παιδοψυχιάτρου/παιδοψυχολόγου, ή όπου το ζευγάρι λύνει τα μεταξύ του προβλήματα μέσω του θεραπευτή. Δεν είναι σπάνια τα περιστατικά, όπου κάποιοι επιλέγουν, ό,τι έχουν εναντίον του/της συζύγου να μην το πουν κατ’ ιδίαν, αλλά να περιμένουν να το αναφέρουν ενώπιον του θεραπευτή, αναμένοντας από αυτόν την επίλυση.

Το βασικό πρόβλημα που προκύπτει και διαιωνίζεται από την όλη κατάσταση, είναι το ίδιο που οδήγησε τα άτομα στην θεραπεία, δηλαδή η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας.

Προσωπικά, πιστεύω πως ένας λόγος που κάποιος «δένεται» με τον θεραπευτή, είναι γιατί είναι ίσως ο πρώτος άνθρωπος που τον ακούει πραγματικά, τον προσέχει, δεν τον κατακρίνει. Τον αποδέχεται όπως είναι, και ο θεραπευόμενος αυτό το λαμβάνει και τον κάνει να αισθάνεται ασφαλής. Άραγε, πόσο δύσκολο είναι να κάνουμε και εμείς τους οικείους μας να νιώσουν αυτήν την αποδοχή και την ασφάλεια; Πόσο δύσκολο είναι να ακούσουμε τον άλλον πραγματικά;

Αυτή η συνεχής τάση των ανθρώπων να καταφεύγουν στον θεραπευτή, δημιούργησε ρωγμή και στο ίδιο το ιερό μυστήριο της εξομολογήσεως, θεμέλιο της εκκλησιαστικής ζωής. Είναι πολύ σημαντικό, όποιος αποφασίσει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία, να το συζητήσει πρώτα με τον πνευματικό του. Να συζητήσει μαζί του όλα τα θέματα που τον απασχολούν, και εάν όντως αυτά είναι ψυχικής και όχι πνευματικής φύσεως, να βρει έναν πιστό Χριστιανό Ορθόδοξο θεραπευτή. Για να το διευκρινίσω, τόσο ένας πιστός, όσο και ένας άθεος θεραπευτής, μπορεί να έχουν τις ίδιες γνώσεις και την ίδια εκπαίδευση, όμως καθένας θα αφήσει διαφορετικό αποτύπωμα σε μια ψυχή που ζητά λύσεις και απαντήσεις. Τέλος, είναι σημαντικό να τονίσω πως ο ψυχολόγος δεν υποκαθιστά σε καμία περίπτωση τον πνευματικό, καθώς συχνά παρατηρείται το φαινόμενο άνθρωποι να πηγαίνουν τακτικά στον θεραπευτή τους, και να μην πηγαίνουν για εξομολόγηση, διότι «τα λένε όλα» κατά την συνεδρία. Όμως, μια «εξομολόγηση» χωρίς την άφεση πόση γαλήνη φέρνει;

Και κάπως έτσι φτάνουμε στα Xanax, με την Ελλάδα να είναι Ευρωπαϊκά η 2^η χώρα με την υψηλότερη χρήση τέτοιων φαρμάκων. Το κουρασμένο μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου κατευνάζεται με ηρεμιστικά και αντικαταθλιπτικά, που εύκολα θα του προσφέρουν μια διαφορετική οπτική της ζωής – ή έστω μια πρόσκαιρη ηρεμία. Μα όσο κι αν ηρεμήσει το μυαλό, η ψυχή μακριά απ’ τον Θεό πάντα θα ανταριάζει.  *Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Σύνδεσμος” της Χριστιανικής Στέγης Καλαμάτας.