Η υπερπροστασία στα παιδιά “παράγει” εξαρτημένους ενήλικες. Τα σημάδια της νοσηρής προστασίας

Πότε η εντός των θεμιτών ορίων προστασία των γονέων «ξεφεύγει» και γίνεται νοσηρή; Όταν υποκινείται από ελλείμματα προσωπικότητας και ανεκπλήρωτες επιθυμίες γίνεται τροχοπέδη στην ανάπτυξη του παιδιού. Με ποια σημάδια εκδηλώνεται για να την αναγνωρίσετε; Τις απαντήσεις παραθέτει η ψυχολόγος Αγγελική-Ελευθερία Ι. Παπασαραντοπούλου στο άρθρο που ακολουθεί:

Όλοι οι γονείς επιθυμούν να προσφέρουν στο παιδί τους την καλύτερη δυνατή φροντίδα, προστασία, στήριξη και ασφάλεια. Όμως, επειδή οι ισορροπίες είναι λεπτές, είναι σημαντικό να διακρίνουν μέχρι ποιο σημείο πρέπει – και μπορούν – να παρεμβαίνουν και να βοηθούν.

Ποια είναι τα όρια της θεμιτής και αποδεκτής παρέμβασης, που γίνεται αρωγός στην ομαλή ψυχική, κοινωνική, και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, και πότε οι παρεμβάσεις γίνονται τροχοπέδη σε αυτήν την ανάπτυξη; Πότε το «βοηθώ» μετατρέπεται σε «κατευθύνω»;

Οι γονεϊκές δεξιότητες δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιέται κανείς, αλλά μαθαίνονται στην πράξη, γι’ αυτό και είναι φυσικό να γίνονται λάθη. Ιδίως για τους γονείς που έχουν μοναχοπαίδια, είναι, ίσως, ιδιαίτερα δύσκολο να κρατήσουν ισορροπίες, γινόμενοι, από την πολλή τους αγάπη, υπερπροστατευτικοί.

Για πολλούς, η λέξη «υπερπροστασία» δεν είναι  κάτι μεμπτό,  αντιθέτως αποτελεί ένδειξη αγάπης και φροντίδας. Αν κοιτάξουμε βαθύτερα όμως, θα διακρίνουμε πως η υπερβολική προστασία στο παιδί δεν υποκινείται τόσο από αγνή αγάπη, όσο από ελλείμματα και λαθεμένα κίνητρα των γονέων, σε συνδυασμό με ανεκπλήρωτες επιθυμίες και εγωιστικά θέλω.

 Ας δούμε,  λοιπόν, πώς εκδηλώνεται η νοσηρή υπερπροστασία:

• «Πρέπει να ελέγχω πλήρως την κατάσταση»

Οι γονείς  ελέγχουν ό,τι έχει σχέση με τα παιδιά τους, πώς και πόσο διαβάζουν, τί θα φάνε, τί δραστηριότητες θα κάνουν, με ποιους φίλους θα παίξουν, τί θα παίξουν, για πόση ώρα κτλ. Ο έλεγχος αυτός γεννιέται από φόβο και ανησυχία γύρω από οτιδήποτε αφορά το παιδί.

• «Πρέπει να το σώσω από δύσκολες καταστάσεις»

Σπεύδουν να αναλάβουν οι ίδιοι τις ευθύνες των παιδιών, να «σώσουν» την κατάσταση, και να διορθώσουν τα όποια λάθη τους, χωρίς τα παιδιά να μαθαίνουν ότι πρέπει να δίνουν τις δικές τους μάχες και να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους.

• «Το παιδί μου είναι το καλύτερο και δεν φταίει ποτέ»

Το παιδί τους θέλουν να είναι το καλύτερο, να μην δυσκολευτεί σε τίποτα και να διακριθεί σε ό,τι κάνει. Ο φόβος της αποτυχίας κάνει τους γονείς να μην δέχονται πως το παιδί τους δεν είναι τέλειο, πως μπορεί να κάνει και λάθη, και μεταθέτουν τις ευθύνες για τις όποιες ανεπάρκειες, αποτυχίες ή λάθη  του, σε τρίτους (δασκάλους, άλλα παιδιά, γείτονες κτλ.), καθώς «ποτέ δεν φταίει το παιδί τους», αλλά κάποιος άλλος.

• «Το παιδί μου δικαιούται το καλύτερο»

Συγκρίνουν συνεχώς τα άλλα παιδιά με το δικό τους, και βλέπουν την ζωή του παιδιού τους ανταγωνιστικά, θεωρώντας πως τα άλλα παιδιά αξίζουν κάτι λιγότερο, ενώ το δικό τους αξίζει τα πάντα.

• «Εγώ ξέρω καλύτερα τί χρειάζεται το παιδί μου»

Στα πλαίσια του αυστηρού ελέγχου, υποκαθιστούν  το παιδί ακόμη και σε απολύτως προσωπικά πράγματα και δραστηριότητες, όπως πχ. στην επιλογή ενδιαφερόντων, μελέτη μαθημάτων, επιλογή φίλων κτλ.

• «Δεν θέλω να του λείψει τίποτα»

Οι γονείς σπεύδουν σε μια άμεση – και άκριτη – ικανοποίηση όλων των αναγκών και των επιθυμιών του παιδιού, διαμορφώνοντας – άθελά τους – έναν χαρακτήρα απαιτητικό και κακομαθημένο.

• «Το παιδί μου είναι η συνέχειά μου»

Ζουν μέσα από το παιδί τους. Κάθε έπαινος από τρίτους προς το παιδί ανακλά στους ίδιους, θεωρώντας ότι τους καθιστά καλύτερους γονείς. Με αυτόν τον τρόπο αισθάνονται σημαντικοί και άξιοι.

• «Κι αν μεγαλώσει και δεν με έχει ανάγκη πιά;»

Φοβούνται πώς όταν το παιδί μεγαλώσει και ανεξαρτητοποιηθεί θα τους παραμερίσει, οπότε δεν θα έχουν πλέον ουσιαστικό ρόλο, ή ακόμα και λόγο ύπαρξης. Οι γονείς που ζουν μέσα από το παιδί τους προσπαθούν να διατηρήσουν την ισχύ τους, ώστε το παιδί να τους έχει ανάγκη. Με απλά λόγια, προσπαθούν το παιδί τους να το κρατήσουν για πάντα παιδί.

Κι ενώ, γενικά, η έγνοια και η φροντίδα είναι στοιχεία θετικά και θεμιτά, η υπερβολή έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του παιδιού. ‘Ένα παιδί υπερπροστατευμένο, που μεγαλώνει με λανθασμένη αίσθηση παντοδυναμίας και χωρίς συνέπειες για τις πράξεις του, εξελίσσεται σε έναν αδύναμο ενήλικα, «ψυχικά ευνουχισμένο», που συνεχίζει να εξαρτάται από τους γονείς του ακόμη κι αν αυτοί πλέον δεν είναι εν ζωή. Ένας ενήλικας που δεν απέβαλε ποτέ την ταυτότητα του παιδιού, που δεν έμαθε να παίρνει αποφάσεις, να παλεύει, και κυρίως, δεν έμαθε να χάνει. Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν μια ευάλωτη, ναρκισσιστική προσωπικότητα, με χαμηλή ανοχή στην ματαίωση των προσδοκιών της.

Είναι στο χέρι μας, ως γονείς, να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, γιατί τα παιδιά του σήμερα, είναι οι ενήλικες του αύριο. (*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ”Σύνδεσμος” της Χριστιανικής Στέγης Καλαμάτας).