Ποίηση: Η νέα θεραπευτική μέθοδος για μικρούς και μεγάλους

Έχει αποδειχθεί ότι η ποίηση ενδείκνυται για όσους πάσχουν από κατάθλιψη και  άνοια , ενώ «φαρμακείο ποίησης» λειτουργεί τα τελευταία χρόνια στην Αγγλία για την αντιμετώπιση ψυχολογικών δυσκολιών. Τις ευεργετικές επιδράσεις της ποίησης και τους λόγους που υιοθετείται πλέον  από την ιατρική και την ψυχιατρική αναλύει  η ψυχολόγος Αγγελική-Ελευθερία Ι. Παπασαραντοπούλου, στο άρθρο που ακολουθεί:

 «Μελαγχολία τοῦ Ἰάσωνος Κλεάνδρου ποιητοῦ ἐν Κομμαγηνῇ· 595 μ.Χ»

Τό γήρασμα τοῦ σώματος καί τῆς μορφῆς μου

εἶναι πληγή ἀπό φρικτό μαχαῖρι.

Δέν ἔχω ἐγκαρτέρησι καμιά.

Εἰς σέ προστρέχω Τέχνη τῆς Ποιήσεως, πού κάπως ξέρεις ἀπό φάρμακα·

νάρκης τοῦ ἄλγους δοκιμές, ἐν Φαντασίᾳ και Λόγῳ.

Εἶναι πληγή ἀπό φρικτό μαχαῖρι−

Τά φάρμακά σου φέρε Τέχνη τῆς Ποιήσεως,

πού κάμνουνε −γιά λίγο− νά μή νοιώθεται ἡ πληγή.

Κ. Π. Καβάφης (1863 -1933)

Επέλεξα να ξεκινήσω με τούτο το ποίημα, καθώς εδώ ο Καβάφης εξυμνεί την άκρως ανακουφιστική και παρηγορητική επίδραση της Τέχνης της Ποιήσεως στο γήρας, υποκλινόμενος στην θεραπευτική της αξία. Ο ποιητής – όπως και πολλοί άνθρωποι  –  ερχόμενος αντιμέτωπος με τον χρόνο, αισθάνεται βαθιά απογοήτευση και ψάχνει να βρει παρηγοριά και καταφυγή στην ποίηση, μέσω της φαντασίας (δημιουργικής και μνημονικής), και του λόγου, ως έκφραση πνευματικής δημιουργίας.

Ενδείξεις για την αναγνώριση των θεραπευτικών ιδιοτήτων της ποιήσεως υπάρχουν ήδη στον Όμηρο, στην αρχαία τραγωδία και στο Περί Ποιητικής έργο του Αριστοτέλους. Η ποίηση και η λογοτεχνία αναπτύσσουν την φαντασία και επιφέρουν τη συναισθηματική κάθαρση και την απαλλαγή από τα πάθη, γι’ αυτό και θεωρούνται ως αντίδοτο στην αντιμετώπιση των διαταραχών της διάθεσης.

Όμως, η ποίηση, δεν έχει μόνο στην ψυχολογία ευεργετικές ιδιότητες, αλλά και στις νοητικές λειτουργίες! Έρευνα που διεξήχθη στο Liverpool της Αγγλίας το 2010, κατέδειξε την επίδραση της ποιήσεως στον εγκέφαλο. Έδωσαν στους συμμετέχοντες να διαβάσουν απαιτητικά ποιητικά έργα (όπως του W. Shakespeare και του T. S. Eliot), ενώ τους έκαναν Λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία (fMRI) για να ελέγχουν την δραστηριότητα του εγκεφάλου τους. Αποδείχθηκε λοιπόν, πως, όσο πιο απαιτητικό ήταν ένα κείμενο, και όσο πιο πολύ άγγιζε το συναίσθημα του αναγνώστη, τόσο λειτουργούσε το Δεξί ημισφαίριο (άναβαν τα λαμπάκια στο fMRI). Το κυρίαρχο, «ομιλούν» ημισφαίριο είναι το Αριστερό, το οποίο και ενεργοποιείται με την ανάγνωση. Το Δεξιό αφορά συναισθήματα και συγκινήσεις. Άρα, κατά την ανάγνωση ποιήσεως που αγγίζει την ψυχή, ενεργοποιείται όλος ο εγκέφαλος και αυξάνεται το νοητικό δυναμικό.

Μάλιστα, καταδείχθηκαν σε τέτοιο βαθμό οι πολυδιάστατες επιδράσεις της ποιήσεως, τόσο στο σώμα, όσο και στην ψυχή, ώστε πλέον μπορούμε να κάνουμε λόγο για «Θεραπεία μέσω της Ποιήσεως».

Η θεραπεία μέσω της ποιήσεως εφαρμόζεται σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο, αφού προηγηθεί η διαδικασία ψυχολογικής αξιολόγησης. Η ποίηση χρησιμοποιείται στη θεραπεία, την συμβουλευτική, την αποκατάσταση, αλλά και την προσωπική ανάπτυξη. Οι Hynes και Hynes-Berry περιέγραψαν τη θεραπεία μέσω της ποιήσεως (poetry therapy) ως μια προσπάθεια «να βρει κανείς τον εαυτό του μέσα από τις λέξεις σε… μια πνευματική προσωπική διαδικασία», ενώ κατ’ άλλους, η θεραπεία μέσω της ποιήσεως διευκολύνει την απόκτηση αυτογνωσίας και την εσωτερική ανάπτυξη του ατόμου.

Στην ιατρική και την ψυχιατρική, η ποίηση έχει αρχίσει να προβάλλεται ως νέα σημαντική θεραπευτική μέθοδος, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να χρησιμοποιείται ο όρος «ποιητική ιατρική» (Poetic medicine), αφού η ποίηση τείνει να θεωρείται ως μια μορφή φυσικής ιατρικής.

Στην Αγγλία, τον Οκτώβριο του 2019, δημιουργήθηκε και ένα φαρμακείο ποίησης (poetry pharmacy), στο οποίο η ποίηση «συνταγογραφείται» και προτείνεται για την αντιμετώπιση των συναισθηματικών δυσκολιών (https://www.poetrypharmacy.co.uk).

Πλήθος βιβλιογραφικών παραπομπών αναλύουν τις θετικές επιδράσεις της ποιήσεως, η οποία μπορεί να βοηθήσει πολύπλευρα τον άνθρωπο. Βοηθάει στην αντιμετώπιση διαφόρων ψυχικών διαταραχών, στην διάθεση, στην αυτογνωσία και την επαφή με τα συναισθήματά μας, στην μνήμη και τις νοητικές λειτουργίες. Αφυπνίζει το πνεύμα και ολόκληρο τον εγκέφαλο – ο οποίος λειτουργεί συνολικά  για να επεξεργαστεί το έργο.

Η ποίηση, ως μορφή θεραπείας, ενδείκνυται για όλους, νεότερους και ηλικιωμένους, υγιείς, αλλά και πάσχοντες από ψυχική ή άλλη νόσο, όπως κατάθλιψη ή άνοια, καθώς, πλέον, είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένες οι ευεργετικές επιδράσεις των τεχνών.

Κατόπιν αυτών, λοιπόν, η ποίηση προτείνεται ως μια ενδιαφέρουσα και εποικοδομητική εναλλακτική της τηλεοράσεως, ως μεθόδου ψυχαγωγίας, καθώς η ενασχόληση των ηλικιωμένων με την ποίηση θα δράσει αποτρεπτικά στην εμφάνιση ψυχικών νόσων, και ανασταλτικά σε νευροεκφυλιστικές και άλλες νόσους.

Η ποίηση, και γενικότερα η λογοτεχνία, οξύνει τον νου, καλλιεργεί την ψυχή, διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες, και οδηγεί σε μια διαφορετική φιλοσοφία και αντίληψη της ζωής. Μια αντίληψη που στον ηλικιωμένο, σε συνδυασμό με τις πλούσιες εμπειρίες και την σοφία της ωριμότητας που διαθέτει, θα του προσδώσει ψυχική ηρεμία και αίσθημα πληρότητας και ευγνωμοσύνης προς τον Θεό για την κάθε στιγμή που βιώνει. (*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ” Σύνδεσμος” της Χριστιανικής Στέγης Καλαμάτας).