Συγχώρεση: η δυσκολία και τα ψυχικά οφέλη

Πόσο δύσκολο είναι άραγε να δεχθούμε πως κάναμε λάθος; Να πούμε «συγνώμη», «έκανα λάθος», όταν φταίμε; Να βάλουμε αρχή και να μετανοήσουμε; Να δούμε τις αδυναμίες και τα σφάλματα του άλλου με επιείκεια; Πόσο δύσκολο είναι να συγχωρούμε;

Στις μέρες μας, που ο εγωισμός μας έχει γίνει ένα με την ύπαρξή μας, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι δύσκολη. Και αυτό, διότι η αποδοχή των άλλων και συνεπώς η αρμονική συνύπαρξή μας μαζί τους, προϋποθέτει να εμβαθύνουμε στην συμπεριφορά μας με ταπείνωση και αντικειμενικότητα, ώστε να εντοπίσουμε τις αδυναμίες και τα ελαττώματα του χαρακτήρα μας, με στόχο να τα διορθώσουμε. Είναι ο προσωπικός μας αγώνας, και ταυτόχρονα το δράμα του σύγχρονου ανθρώπου, ότι καλούμαστε να έρθουμε αντιμέτωποι, όχι μόνο με τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό. Έναν εαυτό που κουβαλά βιώματα (εν πολλοίς τραυματικά), αμαρτίες, ενοχές, λάθη και πάθη, αλλά κυρίως εγωισμό. Και αυτός ακριβώς ο εγωισμός είναι, που μας εμποδίζει να δούμε ποιοι είμαστε πραγματικά.

Έστω όμως κι αν δούμε ένα μέρος του εαυτού μας, ο εγωισμός, με την μορφή είτε της υπερευαισθησίας, είτε της αδιαφορίας, εμποδίζει την πνευματική μας εξέλιξη.

Είναι πολύ συνηθισμένη η φράση «δεν μπορώ να συγχωρήσω τον εαυτό μου», ακόμη και κατά την διάρκεια της εξομολογήσεως, και ενώ ο ιερέας δίνει άφεση αμαρτιών. Αυτή η φαινομενική ταπείνωση είναι γέννημα της υπερευαισθησίας, η οποία πλήττει κυρίως τους νέους, και οδηγεί στην δημιουργία μιας ενοχικής και άρρωστης συνείδησης.

Στο άλλο άκρο, σύμφωνα με πολλούς πνευματικούς πατέρες, είναι οι άνθρωποι που προσέρχονται για εξομολόγηση χωρίς συναίσθηση κάποιου λάθους τους, λέγοντας «εγώ δεν έχω κάνει τίποτα, οι άλλοι μου έκαναν/ με αδίκησαν κτλ..». Το φαινόμενο αυτό, που συναντάται και κατά την διάρκεια ψυχοθεραπευτικών συνεδριών, είναι ίδιον της εποχής μας. Ο εγωισμός μάς τυφλώνει τόσο, ώστε αδυνατούμε να δούμε οτιδήποτε μεμπτό επάνω μας, βλέπουμε όμως ξεκάθαρα – και διογκωμένα – τα λάθη και τις αδυναμίες των άλλων.

“Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα δικά μας σφάλματα έχει μεγάλο αντίκτυπο και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα λάθη των άλλων”.

Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος υπερευαίσθητος, έχοντας ήδη δυσκολία στην διαχείριση των δικών του λαθών, θα δυσκολευτεί να διαχειριστεί το λάθος του άλλου. Λειτουργώντας ενοχικά, εσωτερικεύει κάθε συναίσθημα δύσκολα διαχειρίσιμο (π.χ. θυμός, απογοήτευση κτλ.), καταλήγοντας να αρρωστήσει ψυχικά. Αντιστρόφως, ένας άνθρωπος που πιστεύει ότι ο ίδιος δεν κάνει λάθη και αξιώνει και από τους άλλους να μην κάνουν, τρέφει την επιείκεια προς τον εαυτό, και την άκριτη σκληρότητα προς τους γύρω. Καμία από τις δύο αυτές καταστάσεις δεν οδηγεί στην συγχώρεση, ενώ και οι δύο, είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν στην πόρτα του ψυχολόγου ή/και του ψυχιάτρου, είτε λόγω βιώματος της απελπισίας, είτε θυμού προς τους άλλους.

Πώς γίνεται η ορθή διαχείριση των λαθών;

Η ορθή οδός στην αντιμετώπιση των λαθών, προϋποθέτει απαραίτητα ταπείνωση και αυτογνωσία. Να συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε απλώς άνθρωποι, και πως αναμενόμενο είναι να πέσουμε σε σφάλματα. Να καταλάβουμε τι κάναμε, να ζητήσουμε συγνώμη από τον Θεό και από όσους πληγώσαμε, και να ξεκινήσουμε τον αγώνα μας από την αρχή. Με μετάνοια. Δίχως ντροπή. Έτσι έρχεται σιγά σιγά και η συγχώρεση προς τα σφάλματα των άλλων, στο πρόσωπο των οποίων καταλήγουμε να βλέπουμε τον ίδιο τον Χριστό.

Η λέξη συγχωρώ, ετυμολογικά, προέρχεται από το σύν+χωρώ, που σημαίνει «δίνω χώρο». Δίνω χώρο στις σκέψεις του άλλου, στις πεποιθήσεις του, στον χαρακτήρα του, στα λάθη του, σε αυτό που συνολικά είναι ο άλλος. Τον δέχομαι και τον αποδέχομαι, υποκινούμενος από αγάπη και καλοσύνη. Πρώτος ο Κύριος  δίδαξε την συγχώρεση και οι άγιοί μας την εφάρμοσαν. Ο Άγιος Στέφανος, την ώρα του λιθοβολισμού του, ο Άγιος Διονύσιος Ζακύνθου, που προστάτευσε τον φονιά του αδελφού του κ.ά. Εμείς άραγε, έχουμε αφήσει καθόλου χώρο στην καρδιά μας για την συγχώρεση, ή την γεμίσαμε μόνον με το υπερτροφικό εγώ μας;

Ας προσπαθήσουμε όλοι, με αφορμή την Ανάσταση, να αλλάξουμε, μεταποιώντας τις αδυναμίες σε προσευχή και τα πάθη σε ταπείνωση.  Ας δεχθούμε πως συνέχεια θα πέφτουμε και θα σηκωνόμαστε, γιατί έτσι είμαστε οι άνθρωποι.

Ας μην περιμένουμε από τους άλλους να είναι τέλειοι, διότι ούτε και εμείς είμαστε.

Ακόμη κι αν κάποιοι μας βλάψουν, μας ταπεινώσουν, αν σταθούν αχάριστοι σε ευεργεσίες ή απαντήσουν με μίσος, ας τους δεχθούμε με αγάπη. Η συγχώρεση είναι κάθαρση πνευματική και ψυχική.

Ας ειρηνεύσουμε, γνωρίζοντας πώς η Αγιότητα δεν είναι για τους αλάνθαστους, αλλά για τους μετανοούντες. Χριστός Ανέστη! (*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Σύνδεσμος” της Χριστιανικής Στέγης Καλαμάτας).

Ψυχολόγος