Θυμός: Τα «σκοτεινά» στοιχεία που ευνοούν τις εκρήξεις του!

Θυμός! Ένα έντονο συναίσθημα, ιδιαίτερα ψυχοφθόρο που στις ακραίες του εκφράσεις μπορεί να οδηγήσει σε οργή και επιθετική συμπεριφορά. Κατά την εκδήλωσή του ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί «στο κόκκινο», η αρτηριακή πίεση ανεβαίνει, και η αδρεναλίνη φτάνει στα ύψη. Στα φυσιολογικά του πλαίσια ο θυμός, κι αν δεν ξεφύγει από τον αυτοέλεγχο, αποτελεί κινητήρια δύναμη που βοηθά! Ναι βοηθά, λένε οι ψυχολόγοι, να προχωρήσουμε σε αλλαγές που είναι απαραίτητες στη ζωή μας.

Ποιες είναι οι αιτίες που τον προκαλούν; Τί σχέση έχει με τον ναρκισσισμό; Πόσο εύκολο είναι να τον διαχειριστούμε; Μιλώντας στο «Α & Ω της Υγείας» ο ειδικός συμβουλευτικής ψυχολογίας – ψυχοθεραπείας κ. Χρήστος Αραμπατζής αναλύει σε βάθος τις ψυχογενείς αιτίες, τα «σκοτεινά» στοιχεία της προσωπικότητας που σχετίζονται με τις εκρήξεις θυμού, τις επιβλαβείς συμπεριφορές και προτείνει τεχνικές για τη διαχείρισή του.

«Θυμώνεις συχνά και πολύ; Βράζεις μέσα σου; Πνίγεσαι; Σου έρχεται να τσιρίξεις; Να τα σπάσεις; Να ορμήσεις; Τρέμεις; Ναι έχεις θυμό και αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του ξεσπάσματα» ανέφερε ο κ. Αραμπατζής.

“Θυμός είναι μία τιμωρία που βάζουμε στον εαυτό μας για τα λάθη κάποιου άλλου”

«Κάποτε απηύθυναν σε έναν μοναχό αυτό το ερώτημα και  εκείνος απάντησε ότι ο θυμός είναι μία τιμωρία που βάζουμε στον εαυτό μας για τα λάθη κάποιου άλλου. Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα ένα έντονο και εκρηκτικό συναίσθημα, που παράγεται από μία και μόνη συνθήκη, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Είναι ένα από τα βασικά συναισθήματα του ανθρώπου, μαζί με τη χαρά το φόβο και τη θλίψη» επισήμανε ο κ. Αραμπατζής.

«Ο θυμός είναι μια έντονη ψυχική κατάσταση, πρόσθεσε ο ίδιος, προκαλούμενη από ένα αίσθημα αδικίας, προσβολής ή έντονης δυσαρέσκειας. Όταν εντατικοποιηθεί μετατρέπεται σε οργή και εκδηλώνεται με επιθετική συμπεριφορά και επιθυμία για εκδίκηση. Αποτελεί μία φυσική και προσαρμοσμένη απάντηση σε οποιαδήποτε είδους απειλή».

Θυμός όπως …φόβος

Σύμφωνα με τον ειδικό συμβουλευτικής ψυχολογίας – ψυχοθεραπείας, ο θυμός έχει μια στενή σχέση με το φόβο. «Διότι και τα δύο αυτά συναισθήματα είναι αποτέλεσμα των φυσικών μας αντιδράσεων, τη στιγμή που ετοιμαζόμαστε να φύγουμε όταν φοβόμαστε, ή να ορμήσουμε και να παλέψουμε όταν θυμώνουμε».

Ωστόσο, όταν τα επίπεδα του θυμού είναι φυσιολογικά, χωρίς να χάνεται ο αυτοέλεγχος, το συναίσθημα αυτό μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. «Μια συγκεκριμένη ποσότητα θυμού είναι αναγκαία για την επιβίωσή μας και για την υγεία μας. Είναι ένα ενεργητικό και παρακινητικό συναίσθημα για δράση και αποφάσεις.  Όταν είμαστε θυμωμένοι κάνουμε ευκολότερα τις αλλαγές που χρειάζονται στη ζωή μας» όπως εξήγησε ο ειδικός συμβουλευτικής ψυχολογίας κ. Αραμπατζής.

Στον αντίποδα της ακραίας του έκφρασης πρόκειται «για το πιο έντονο και εκρηκτικό συναίσθημα που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος. Υπάρχει μια ισχυρή ταλάντωση του νευρικού μας συστήματος, διότι εκείνη την ώρα παράγεται αδρεναλίνη, και ντοπαμίνη».

Παράγεται μόνο από μία συνθήκη. Ποια; Από την αντίσταση να αποδεχθούμε μία κατάσταση, ή ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης ή συμπεριφοράς, κάποιου άλλου. Ο θυμός υπάρχει εκεί για να δηλώσει ότι η δυσφορία μας είναι μεγάλη.

Το ψυχο-νοητικό υπόβαθρο προέλευσης του θυμού:

• Η απειλή για ανικανοποίητες ανάγκες
• Η χαμηλή αυτοεκτίμηση- απόρριψη
• Ένα κρυμμένο πένθος   

Συνήθως οι ρίζες του επίμονα θυμωμένου είναι ναρκισσιστικές, όπως εξήγησε ο κ. Αραμπατζής. «Το άτομο αισθάνεται ότι απειλείται επειδή δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες του, και αντιδρά με θυμό. Η δυσφορία πάντα προέρχεται από ανικανοποίητες ανάγκες.  Υπάρχουν συνήθως κρυμμένα θέματα απόρριψης ή χαμηλής αυτοεκτίμησης που έχουμε ως άνθρωποι, τα οποία χρειάζεται να διερευνηθούν μέσω κάποιας ψυχοθεραπείας, διότι αρκεί μόνο μία αδικία, μια ματαίωση, μια προσβολή για να πυροδοτηθεί αυτός ο θυμός, ο οποίος εκείνη τη στιγμή λειτουργεί ως αντίδοτο για την αίσθηση θύματος εκμετάλλευσης».

Επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο, μια άλλη αιτία του θυμού «μπορεί να προέρχεται από θέματα πένθους για κάποιο πρόσωπο που έφυγε από τη ζωή ή ζητήματα απώλειας από κάποια σχέση, που ενέχουν το στάδιο αυτού του θυμού, ο οποίος όμως ποτέ δεν εκφράστηκε. Αλλά επειδή υποβόσκει ασυνείδητα μέσα μας με την πρώτη ευκαιρία ή με μια δυσανάλογη αφορμή ξεσπά και εκτονώνεται».

Οι επιβλαβείς συμπεριφορές του θυμού.

Όλοι οι άνθρωποι θυμώνουν κάποιες στιγμές της ζωής τους αλλά η διαφορά είναι πώς εκφράζουμε αυτόν το θυμό, κι αν ο τρόπος έκφρασης έχει συνέπειες  στον εαυτό μας και στους άλλους. Σύμφωνα με τον ειδικό συμβουλευτικής ψυχολογίας – ψυχοθεραπείας κ. Χρήστο Αραμπατζή, οι εκφράσεις του θυμού εντάσσονται στις τρεις παρακάτω κατηγορίες:

1)Εκτόνωση με λεκτικό και βίαιο τρόπο. Πρόκειται για την επιθετικότητα, την  λεκτική και σωματική βία που ασκούμε στους άλλους. Ο θυμωμένος άνθρωπος αντιδρά επίσης με ειρωνεία, με κάποια επιθετική ατάκα, ή μπορεί να δείχνει περιφρόνηση με μια περίεργη ματιά, και ίσως είναι κι αυτός ένας τρόπος να εκφράσει το συναίσθημα του θυμού.

2) Εκτόνωση καταφεύγοντας σε επώδυνες συνήθειες. Το ρίχνει στο αλκοόλ, στα τσιγάρα, στις ουσίες, στα χάπια ή στα ναρκωτικά για να ξεχάσει ή να εκτονώσει τον θυμό του.

3) Εσωτερίκευση και ο παθητικός τρόπος που ορισμένοι επιλέγουν. Στην ουσία δεν εκφράζεται, δεν εξωτερικεύεται, τον «καταπίνει». Στην περίπτωση αυτή μπορεί να επιλέξει την απομόνωση από τους άλλους και να κλειστεί στον εαυτό του. Τότε ο θυμός στρέφεται προς τον ίδιο και ενδέχεται να προκληθούν διάφορες ψυχικές ασθένειες, όπως κατάθλιψη, υπερένταση, υψηλή αρτηριακή πίεση, παχυσαρκία, αλλά και αυτοάνοσα νοσήματα.

Τρία βήματα διαχείρισης του θυμού

Η λαϊκή σοφία μέσα από παροιμίες, διηγήσεις περιστατικών και συστάσεις αναδείκνυε πάντοτε ως «κερδισμένο» τον άνθρωπο που μπορούσε να επιβληθεί στον εαυτό του, να συγκρατήσει τον θυμό του και να πάρει τον χρόνο του μέχρι να καταλαγιάσει το εκρηκτικό του συναίσθημα. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η επιστήμη της ψυχολογίας διδάσκοντας τους ανθρώπους πώς να διατηρούν την κυριαρχία του εαυτού τους, αντί να γίνουν οι ίδιοι τα «θύματα» του θυμού τους. Ο κ. Αραμπατζής αναλύει παρακάτω τα τρία βήματα διαχείρισης του θυμού που μπορούν να δράσουν κατασταλτικά:

1) Αυτοπαρατήρηση. Όταν αναγνωρίσει κάποιος εκείνη την ώρα και πει στον εαυτό του  «είμαι θυμωμένος», τότε το ψυχοφθόρο συναίσθημα χάνει την επιρροή του πάνω στον άνθρωπο. Τότε μόνο είναι σε θέση να το διαχειριστεί με συνείδηση.

2) Διάλλειμα- Αναβολή. Όταν συνειδητοποιήσει τον θυμό του μπορεί να πάρει κάποιο διάλλειμα, να πάρει κάποιες ανάσες, μετρώντας από το ένα έως το δέκα, να σκεφτεί πριν απαντήσει, πριν εκτονώσει αυτόν τον θυμό. Κι εδώ καλό είναι να εξασκηθούμε σε κάποιες τεχνικές χαλάρωσης, ώστε ο οργανισμός μας να μπορεί να ανταποκριθεί, όταν έρθει αυτή η έντονη νευρική ταλάντωση που συμβαίνει σε αυτό το συναίσθημα.

3) Θετική Συμπεριφορά. Να ανακαλύψει έναν θετικό τρόπο που θα τον εκτονώσει. Μπορεί να είναι το γράψιμο, η σωματική άσκηση, ο χορός, να το μοιραστεί συζητώντας με έναν φίλο, ή να επιλέξει οποιαδήποτε δραστηριότητα που τον χαλαρώνει και τον ηρεμεί.

Ποιες ερωτήσεις πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας όταν θυμώνουμε:

Στην οδό του αυτοελέγχου και της αυτοβελτίωσης οδηγούν και οι ερωτήσεις που όλοι πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας την κρίσιμη στιγμή, σύμφωνα με τον ειδικό συμβουλευτικής ψυχολογίας κ. Αραμπατζή:

Πρώτη ερώτηση:  Τι είναι αυτό που δεν μπορώ να αποδεχτώ;

Δεύτερη ερώτηση: Έχω ξεκάθαρα όρια με τον εαυτό μου, με τις καταστάσεις και τους άλλους; (Αξίες , αρχές, προτεραιότητες). Τα έχω επικοινωνήσει σωστά; Τα έχω εκφράσει;

Τρίτη ερώτηση: Περιμένω ακόμα να αλλάξουν οι άλλοι; Κι αν δεν δείχνουν αυτή την πρόθεση τι επιλογές έχω; Τι μπορώ να κάνω;

«Κάνοντας αυτές τις ερωτήσεις ίσως λάβουμε τις απαντήσεις εκείνες που χρειάζονται, ώστε να δούμε διαφορετικά οτιδήποτε μας θυμώνει» υπογράμμισε ο κ. Αραμπατζής, ο οποίος ολοκλήρωσε την ενδιαφέρουσα προσέγγιση του θέματος κάνοντας μνεία στα λόγια του Αριστοτέλη:

«Ο καθένας μπορεί να θυμώσει εύκολα. Μα να θυμώσει κανείς τότε που πρέπει, στο βαθμό που είναι σωστό, στον κατάλληλο χρόνο, για ένα δίκαιο ζήτημα και με το σωστό τρόπο, δεν είναι στο χέρι κανενός και ούτε είναι εύκολο πράγμα».